Çocuğun Velayeti Nasıl Alınır? – A’dan Z’ye Hukuki Rehber
Giriş
Boşanma, ayrılık veya ölüm gibi nedenlerle çocuğun bakım ve eğitimiyle ilgili kararlar almak gerekebilir. Bu noktada en kritik başlıklardan biri velayet meselesidir. “Velayet kime verilir?”, “Çocuğun üstün yararı nedir?”, “Velayet davası nasıl açılır?” gibi sorular, hem duygusal hem de hukuki yönleriyle çokça araştırılmaktadır.
Bu makalede, Türk Medeni Kanunu kapsamında çocuğun velayeti, dava süreci, yargı kararları ve uygulamadaki detaylarla birlikte ele alınacaktır.
Velayet Nedir?
Velayet, küçük çocuğun bakım, eğitim, sağlık, temsil ve malvarlığı ile ilgili hak ve sorumlulukların bütününü ifade eder.
Dayanak: Türk Medeni Kanunu m. 335-351
Velayet kimde olur?
– Evli Ebeveynlerde: Velayet anne ve babaya birlikte aittir.
– Boşanmış Ebeveynlerde: Hâkim, çocuğun üstün yararını gözeterek tek tarafa velayet verir.
– Evlilik dışı çocukta: Velayet doğrudan anneye aittir, baba ancak dava açarak hak elde edebilir.
– Ölüm Hâlinde: Sağ kalan ebeveyn veya vasiler gündeme gelir.
Velayet Davası Nasıl Açılır?
1. Hangi Hallerde Dava Açılır?
– Boşanma sürecinde velayet belirlenmediyse
– Mevcut velayet kararının değiştirilmesi isteniyorsa
– Evlilik dışı çocuğun velayeti isteniyorsa
– Anlaşmalı boşanma sonrası taraflar fikir değiştirirse
2. Yetkili Mahkeme Neresidir?
Aile Mahkemesi, çocuğun yerleşim yeri mahkemesinde açılır (TMK m. 12 ve HMK m. 6).
3. Dava Dilekçesinde Neler Olmalı?
– Tarafların kimlik bilgileri
– Çocuğun bilgileri (doğum tarihi, adı vs.)
– Velayetin neden talep edildiği
– Çocuğun menfaatine ilişkin açıklamalar
– Deliller (tanık, belge, fotoğraf, sağlık/psikolojik rapor vs.)
Velayet Kararında Hâkim Ne Yapar?
Hâkim, karar verirken sadece tarafların taleplerine değil, çocuğun üstün yararı ilkesine göre karar verir. Bu kapsamda:
– Anne-baba arasındaki geçim durumu
– Eğitim olanakları
– Fiziksel ve duygusal ihtiyaçları
– Aile içi şiddet geçmişi
– Çocuğun yaşı ve kendi görüşü (özellikle 8 yaş üstü çocuklarda)
Yargıtay kararlarına göre, çocuk psikolojik olarak hangi ebeveynle daha uyumluysa, onunla kalması daha yüksek ihtimaldir.
Velayetin Değiştirilmesi Mümkün mü?
Evet. Velayet bir kez verildikten sonra değiştirilemez değildir. Velayet hakkı verilen tarafın:
– Çocuğa iyi bakmaması
– Eğitimine önem vermemesi
– Alkol, madde bağımlılığı
– Şiddet uygulaması
– Yeni evlilik nedeniyle uyum sorunu yaşanması
gibi nedenlerle karşı taraf velayet değişikliği davası açabilir.
TMK m. 183’e göre hâkim, velayet sahibi ebeveynin çocuğun yararına aykırı davranması hâlinde bu hakkı kaldırabilir.
Velayet Davasında Dikkate Alınan Deliller
– Tanık Beyanı: Komşular, öğretmenler, aile büyükleri
– Psikolojik Rapor: Sosyal hizmet görevlisi tarafından hazırlanır
– Okul/Devam Bilgileri: Eğitim hayatı ve başarısı değerlendirilir
– Mesken Durumu: Barınma ve yaşam koşulları incelenir
– Sağlık Raporları: Fiziksel/psikolojik uygunsuzluk aranır
Ortalama Dava Süresi
Basit durumlarda 3 – 6 ay, uyuşmazlık varsa 6 – 12 ay arasında değişebilir.
Yargı Kararlarından Örnekler
– Yargıtay 2. HD, 2021/1337 E.: “Çocuğun sosyal çevresi, eğitim durumu ve ebeveynlerin yaşam şartları dikkate alındığında, velayetin değiştirilmesi çocuğun menfaatinedir.”
– Yargıtay 2. HD, 2023/2234 K.: “Çocuğun görüşü, 10 yaşını geçmiş olması nedeniyle dikkate alınmalı, aksi kararların gerekçelendirilmesi gerekir.”
Sık Sorulan Sorular
🧠 Velayet hakkı ne zaman sona erer?
Çocuk 18 yaşını doldurduğunda ya da evlenirse velayet sona erer.
🧠 Ortak velayet mümkün mü?
Anlaşmalı boşanmalarda ortak velayet mümkündür, ancak mahkeme onayı şarttır.
🧠 Çocuk velayet davasında kendi fikrini söyleyebilir mi?
Evet. 8 yaş üzerindeki çocukların görüşü, hâkim tarafından dinlenir.
Sonuç ve Avukat Tavsiyesi
Velayet davası, hukuki bir işlemden çok daha fazlasıdır. Bir çocuğun geleceği, eğitimi, sağlığı ve psikolojisi bu davanın sonucuna bağlıdır. Bu nedenle; iyi hazırlanmış bir dava dilekçesi, uygun delillerin sunulması ve çocuğun menfaatine uygun argümanlar başarılı bir velayet talebinin temelini oluşturur.
Velayetle ilgili bir sorun yaşıyorsanız, duygusal kararlar yerine hukuki adımlar atmak için uzman bir avukata danışmalısınız.
