Kıdem Tazminatını Kimler Alabilir?
Kıdem tazminatı, çalışanların iş hayatı boyunca verdikleri emeğin bir karşılığıdır. İşten ayrıldıklarında bazı şartlar oluşmuşsa, işveren tarafından işçiye ödenir. Ancak her işten ayrılan bu parayı alamaz. Peki kıdem tazminatını kimler alabilir? Gelin, bu sorunun yanıtını detaylıca inceleyelim.
1. İş Kanunu Kapsamında Olmak
Kıdem tazminatını alabilmek için 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olarak çalışmak gerekir. Bu kanun, özel sektörde çalışan işçileri kapsar.
Kimler bu kapsamdadır?
- Özel sektörde çalışan işçiler
- Belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar
- Sigortalı işçiler
Kimler bu kapsama girmez?
- Devlet memurları (657 sayılı Kanuna tabidirler)
- Bağımsız çalışanlar (örneğin kendi işini yapan esnaflar)
- Geçici kamu işçileri (belli sınırlamalarla)
2. Aynı İşverene Bağlı En Az 1 Yıl Çalışmak
Kıdem tazminatı almak isteyen kişinin, aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl süreyle çalışmış olması gerekir.
Bu sürenin hesaplanmasında:
- Aynı işverenin farklı şubelerinde geçen süreler birleştirilir.
- Kısa süreli sözleşmeler birbirini takip ediyorsa toplam süre esas alınır.
3. İşten Çıkış Şekli Çok Önemlidir
Kıdem tazminatına hak kazanmak için işten ayrılma sebebi büyük önem taşır. Her durumda kıdem tazminatı ödenmez. Aşağıdaki durumlarda kıdem tazminatı alınabilir:
A. İşverenin İşçiyi Haksız Yere İşten Çıkarması
- İşveren, haklı bir sebep olmadan işçiyi işten çıkarırsa (örneğin performans düşüklüğü bahanesiyle ama kanıt olmadan), kıdem tazminatı ödemek zorundadır.
B. İşçinin Haklı Nedenle İşi Bırakması
İşçi aşağıdaki nedenlerle istifa ederse kıdem tazminatı alabilir:
- Maaşının düzenli ödenmemesi
- Sigortasının yapılmaması
- Ağır ve sağlığa zararlı işlerde çalıştırılması
- Psikolojik veya fiziksel baskı, mobbing
- Çalışma şartlarının sözleşmeye aykırı hale gelmesi
C. Emeklilik Hakkını Kazanmak
İşçi, emeklilik şartlarını (prim günü ve sigortalılık süresi) tamamladıysa ve SGK’dan “kıdem tazminatı alabilir yazısı” alarak işten ayrılırsa bu haktan yararlanabilir.
D. Erkek İşçinin Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılması
Erkek işçiler, askere gitmek üzere işten ayrıldıklarında kıdem tazminatına hak kazanırlar. Askerlik sevk belgesini işverene sunmaları yeterlidir.
E. Kadın İşçinin Evlilik Nedeniyle İşten Ayrılması
Kadın çalışanlar, evlendikleri tarihten itibaren 1 yıl içinde işten ayrılırlarsa kıdem tazminatı alabilirler. Ancak bu hak sadece ilk evlilikte ve evlenmeye bağlı işten ayrılmada geçerlidir.
F. İşçinin Ölümü
İşçi çalışırken hayatını kaybederse, kıdem tazminatı yasal mirasçılarına (eş, çocuk, anne-baba) ödenir.
4. Sigortalı Olmak
Kıdem tazminatına hak kazanmak için çalışanın SGK’ya bildirilen bir işçi olması gerekir. Kayıt dışı (sigortasız) çalışanlar bu haktan doğrudan yararlanamaz. Ancak mahkeme yoluyla çalıştığını ve hak ettiğini ispat ederse, kıdem tazminatını alma şansı vardır.
5. Kendi İsteğiyle İşten Ayrılanlar Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
Genel kural olarak, istifa eden işçi kıdem tazminatı alamaz. Ancak yukarıda sayılan özel sebepler varsa (haklı neden, evlilik, askerlik, emeklilik vs.) bu durumda istifa eden işçi de kıdem tazminatını alabilir.
Sonuç Olarak:
Kıdem tazminatı, sadece belirli şartları sağlayan çalışanlara ödenir. Bu şartlar özetle şunlardır:
- İş Kanunu kapsamında olmak
- Aynı işverene bağlı en az 1 yıl çalışmak
- İşten haklı nedenle ayrılmak ya da işveren tarafından haksız yere çıkarılmak
- Sigortalı olarak çalışmak
İşten ayrılmadan önce bu şartları dikkatle incelemek gerekir. Hak kaybı yaşamamak için, özellikle emeklilik, askerlik ya da evlilik gibi nedenlerle ayrılacakların ilgili belgeleri işverene sunması önemlidir.
- Bursa İŞ hukuku avukatı olarak iş mahkemelerine ilişkin her türlü iş hukuku hizmetini profesyonel olarak sunmaktayız.
