Nafaka Nedir? Türleri, Şartları ve Güncel Hukuki Uygulamalar
1. Giriş
Nafaka, boşanma süreci veya sonrasında ekonomik olarak zayıf duruma düşen eşin ya da çocuğun geçimini sağlamak amacıyla mahkeme tarafından hükmedilen düzenli bir ödemedir. Türk Medeni Kanunu’nda çeşitli nafaka türleri düzenlenmiş olup, bu konuda hem boşanma davası sırasında hem de sonrasında tarafların hakları ve yükümlülükleri doğar.
2. Nafaka Türleri Nelerdir?
Türk hukuk sisteminde 4 temel nafaka türü vardır:
a. Tedbir Nafakası
- Boşanma davası devam ederken, eşlerden biri veya çocuklar için geçici olarak bağlanır.
- Mahkeme, talep üzerine veya re’sen tedbir nafakasına karar verebilir.
b. Yoksulluk Nafakası
- Boşanma sonucu yoksulluğa düşecek olan eş lehine hükmedilir.
- Nafaka isteyen eşin kusurunun daha ağır olmaması
- Süreli ya da süresiz olabilir; genellikle süresizdir.
c. İştirak Nafakası
- Velayet hakkı kendisine verilmeyen eş, çocuğun eğitim, sağlık, barınma gibi giderlerine katılmakla yükümlüdür.
- Çocuğun ergin olmasına kadar ödenir; eğitim devam ediyorsa uzayabilir.
d. Yardım Nafakası
- Hısımlar arasında, özellikle altsoy veya üstsoy arasında, yardıma muhtaç kişiler lehine bağlanır.
- Aile Hukuku’nun daha genel bir nafaka türüdür.
3. Nafaka Miktarı Nasıl Belirlenir?
Nafakanın miktarı, aşağıdaki ölçütlere göre hâkim tarafından takdir edilir:
- Tarafların ekonomik ve sosyal durumları
- Nafaka talep edenin ihtiyaçları
- Nafaka yükümlüsünün ödeme gücü
- Çocuğun yaşı ve özel giderleri (eğitim, sağlık vb.)
4. Nafakanın Artırılması, Azaltılması veya Kaldırılması
Koşullarda değişiklik olması hâlinde nafaka miktarı için yeniden düzenleme yapılabilir:
- Artırım davası: Enflasyon, hayat pahalılığı, çocuğun büyümesi gibi nedenlerle nafakanın yükseltilmesi talep edilir.
- Azaltım veya kaldırma davası: Nafaka alanın gelir sahibi olması veya nafaka ödeyenin mali durumunun kötüleşmesi durumlarında mümkündür.
5. Nafaka Borcunun Ödenmemesi Durumunda Ne Olur?
Nafaka, mahkeme kararıyla hüküm altına alındığı için ödenmediği takdirde icra takibi başlatılabilir. Ayrıca:
- İcra takibine rağmen ödenmezse 3 aya kadar tazyik hapsi cezası verilebilir.
- Nafaka borcu iflasla ortadan kalkmaz, kişisel borçtur.
6. Güncel Tartışmalar ve Yargıtay Uygulamaları
Son yıllarda özellikle süresiz yoksulluk nafakası konusunda kamuoyunda tartışmalar yaşanmakta; “süreli nafaka” sistemine geçilmesi talepleri gündemdedir. Ancak halihazırda Yargıtay, nafakanın süresizliği ilkesini korumakta ve nafakanın kaldırılması için “yeni evlilik”, “düzenli gelir” gibi somut gerekçeler aramaktadır.
